ناهماهنگی شناختی چیست و چگونه باید با آن مقابله کرد؟
هر آنچه که باید درباره ناهماهنگی شناختی بدانید
ناهماهنگی شناختی چیست و چگونه باید با آن مقابله کرد؟/ love magazine
اگر بین باورهای متناقض گیر کردهاید، تصمیمات خود را زیر سوال میبرید یا از انتخابهای خود احساس شرمندگی میکنید، ممکن است دچار ناهماهنگی شناختی شده باشید.
مهرههای شطرنج سیاه و سفید، با فلشهایی که نشان میدهند در جهت مخالف حرکت میکنند. ناهماهنگی شناختی حالتی از ناراحتی روانی است که هنگام پایبندی به دو یا چند باور یا ارزش متضاد یا زمانی که اعمال شما با آن باورها در تضاد است، تجربه میکنید.
ناهماهنگی شناختی شامل احساس ناراحتی، اضطراب، گناه یا شرم در پاسخ به تصمیماتی است که میگیرید یا باورهایی که زیر سوال میبرید و میتواند با طیف وسیعی از رفتارها و باورها مانند ترک سیگار، تغذیه سالمتر یا تعریف اهداف شما رخ دهد.
دکتر کیا-رای پرویت، روانشناس، میگوید: “وقتی به طور مداوم انتخابهایی میکنید که خلاف باورهای شماست، میتواند باعث استرس و ناراحتی زیادی شود. شما این ناراحتی را احساس میکنید زیرا سعی میکنید آن را بفهمید و به طور فعال از طریق این تضاد کار کنید.”
نمونههایی از ناهماهنگی شناختی
این پدیده روانشناختی میتواند تأثیر مستقیمی بر شما و روابطتان داشته باشد. در اینجا چند نمونه از چگونگی بروز ناهماهنگی شناختی آورده شده است.
سلامت و تندرستی:
سیگار کشیدن: شما در تلاش برای ترک سیگار هستید اما در یک روز پراسترس، یواشکی سیگار میکشید. شما احساس شرمندگی میکنید و این عمل را توجیه میکنید زیرا استرس یا اضطراب دارید.
تغذیه سالم: شما در تلاش برای خوردن غذای سالم هستید اما به دلیل نداشتن زمان کافی بین قرارهایتان، فست فود را انتخاب میکنید. شما این تصمیم را با گفتن اینکه دفعه بعد بهتر عمل خواهید کرد، منطقی جلوه میدهید.
ورزش کردن: شما در سال نو تصمیم میگیرید که مرتباً ورزش کنید اما چند هفته بعد ورزش را متوقف میکنید، حتی اگر برای این فعالیت ارزش قائل باشید.
روابط:
فشارهای اجتماعی: دوستانتان کاری انجام میدهند که شما با آن موافق نیستید و شما احساس میکنید مجبورید از اعمال آنها پیروی کنید یا آنها را توجیه کنید زیرا میخواهید از درگیری جلوگیری کنید.
خیانت: شما با شخص دیگری وارد رابطه میشوید، حتی اگر برای تک همسری ارزش قائل باشید و در یک رابطه متعهدانه باشید. شما احساس شرم و اضطراب میکنید زیرا بین ارزشهای مختلف گیر کردهاید.
دروغ گفتن: برای جلوگیری از درگیری یا جریحهدار کردن احساسات کسی دروغ میگویید اما از اینکه صادق نیستید در حالی که برای صداقت و درستکاری ارزش قائل هستید، احساس شرمندگی میکنید.
پشیمانی از تصمیمات:
فرزندپروری: میخواهید در کنسرت یا تمرین فرزندتان شرکت کنید اما به دلیل برنامهی متناقض یا فشار بیمورد از سوی رئیستان، احساس میکنید مجبورید به جای آن کار کنید.
امور مالی: برای چیزی که میخواهید از کارت اعتباری خود هزینه میکنید اما میدانید که مشکل مالی دارید. به هر حال این کار را انجام میدهید، فکر میکنید که باعث شادی میشود اما در نهایت دچار استرس و اضطراب میشوید و از افزایش بدهی نگران میشوید.
تصمیمات سبک زندگی: به اهمیت بازیافت اعتقاد دارید اما به برنامهی بازیافت دسترسی ندارید و مجبور میشوید چیزها را با زبالههای معمولی دور بریزید.
کار:
شکایتهای مکرر: چیزهای زیادی در مورد شغلتان وجود دارد که دوست ندارید اما خود را مجبور میکنید که به هر حال بمانید زیرا به پول نیاز دارید.
ارزشهای متناقض: ارزشها و اولویتهای شما با ارزشهای شرکت همسو نیستند و این امر حضور واقعی شما را دشوار میکند.
اختلافات برنامهریزی: اغلب از شما خواسته میشود که با شبکاری و آخر هفتهها، بیش از حد کار کنید. این امر سایر حوزههای زندگی شما را که برایتان مهمتر هستند، مختل میکند.
اخلاق:
قدرت خرید: شما به شرکتی پول میدهید که از ارزشهایی که به آنها اعتقاد دارید پشتیبانی نمیکند و شما این فعالیت را پنهان میکنید یا احساس شرمندگی میکنید زیرا با شخصیت واقعی شما مطابقت ندارد.
امتحانات و آزمونها: بدون آمادگی تصمیم میگیرید در یک آزمون تقلب کنید، اگرچه درک مطالب برای شما مهمتر است.
رفتارهای خطرناک: شما از خطرات آگاه هستید و نمیخواهید اتفاق بدی بیفتد، اما به هر حال از مواد مخدر، الکل و سایر مواد استفاده میکنید.
دکتر پرویت خاطرنشان میکند: «گاهی اوقات ممکن است به دلیل انعطافپذیری شناختی یا به دلیل اینکه آن رفتار ریسک کمی دارد، تصمیم بگیرید کاری را انجام دهید که برخلاف یک باور قوی است. در برخی موقعیتها ممکن است کسی همیشه فرصت تصمیمگیری مطابق با ارزشهایش را نداشته باشد.»
نشانههای ناهماهنگی شناختی
ناهماهنگی شناختی باعث ایجاد ناراحتی و شک زیادی میشود. این میتواند بسیار شبیه به اضطراب و استرس باشد. اگر موارد زیر را داشته باشید، ممکن است دچار ناهماهنگی شناختی شده باشید:
- تصمیمات یا باورهای خود را زیر سوال ببرید یا در مورد آنها تجدید نظر کنید.
- به دلیل عدم تطابق ارزشهایتان با اعمال یا محیطتان، احساس ناراحتی کنید.
- به دلیل عدم تطابق تصمیماتتان با باورهایتان، احساس گناه یا شرمندگی کنید.
- احساس کنید کنترل موقعیتها یا رویدادهایی را که عمیقاً به آنها اهمیت میدهید، از دست دادهاید.
- در توجیه یا منطقی جلوه دادن اعمال خود یا دیگران مشکل دارید.
- در تشخیص شخصیتی که به آن تبدیل شدهاید مشکل دارید و احساس گمگشتگی از خود میکنید.
- برای اینکه احساس بهتری نسبت به تصمیماتی که گرفتهاید داشته باشید، آنها را منطقی جلوه دهید.
دکتر پرویت میگوید: “اگر احساس میکنید برای اینکه با آنها مشکلی نداشته باشید، باید آن اعمال را توجیه کنید یا به دلیل کاری که انجام دادهاید احساس گناه میکنید، اینها نشانههایی از داشتن ناهماهنگی شناختی هستند.”
این پدیده روانشناختی میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد اما شاید برخی از رایجترین علل آن عبارتند از:
- یادگیری اطلاعات جدید که باورهای شما را به چالش میکشد
- فشارهای اجتماعی برای فکر کردن یا عمل کردن به شیوهای خاص
- عمل کردن به شیوهای که به جلوگیری از تعارض کمک میکند، حتی اگر خلاف ارزشهای شما باشد
دکتر پرویت تکرار میکند: “اگر کاری انجام دهید که خلاف ارزشهای شما باشد، احتمال بیشتری دارد که احساس گناه یا ناراحتی کنید.”
چگونه ناهماهنگی شناختی را به حداقل برسانیم؟
وقتی بین ایدهها یا رفتارهای متناقض گیر میکنید، راههایی برای به حداقل رساندن تأثیر ناهماهنگی شناختی وجود دارد. شما میتوانید:
- کمی استراحت کنید و در مورد ارزشها و اولویتهای خود تأمل کنید.
- اهداف خود را تعیین کنید و در مورد ارزشهای خود قاطع باشید.
- هنگام مواجهه با اطلاعات جدید، منبع شک و تردیدها را کاوش و درک کنید.
- سعی کنید مثبت و روشنفکر باشید.
- از توجیه رفتاری که منعکس کننده ارزشهای شما نیست خودداری کنید.
- رفتارهای خود را تغییر دهید تا بیشتر با احساس و تفکر واقعی شما مطابقت داشته باشند.
دکتر پرویت میگوید: «جوانان با ورود به بزرگسالی اغلب از خود میپرسند چه چیزی به آنها معنا میدهد. با کسب استقلال بیشتر، ممکن است متوجه شوند که برخی از باورهایی که در دوران کودکی در آنها شکل گرفته، میتواند مانع پیشرفت آنها شود، بنابراین شروع به ارزیابی مجدد میکنند.»
اما ناهماهنگی شناختی همیشه چیز بدی نیست. اگر در مورد اعمال یا باورهای خود احساس ناراحتی میکنید، ممکن است نشانه این باشد که باید خودتان را بررسی کنید.
کلام آخر
هر کسی در برههای از زندگی خود ناهماهنگی شناختی را تجربه میکند اما مهم این است که چگونه به آن واکنش نشان میدهید. شما میتوانید ناهماهنگی شناختی را مانند یک دوراهی در نظر بگیرید؛ تصمیمی که با آن باورها و رفتارهای متناقض میگیرید، تعیین میکند که در آینده به کجا خواهید رسید و میخواهید چه کسی باشید.
