هر آنچه که باید درباره کمبود کلسیم بدانید

کمبود کلسیم: علل، علائم و راه های درمان/ love magazine

اگر یک چیز در بدن انسان وجود دارد که تقریباً هر بافت و اندامی از آن استفاده می‌کند، کلسیم باید آن باشد. متأسفانه اگر شما یکی از کسانی هستید که از خوردن محصولات لبنی دوری می‌کنند، ممکن است خود را در معرض خطر بیشتری برای کمبود کلسیم قرار دهید. کلسیم فراوان ترین ماده معدنی موجود در بدن انسان است و چندین عملکرد مهم را به طور همزمان انجام می‌دهد. بیش از 99 درصد کلسیم بدن در دندان ها و استخوان های ما یافت می‌شود و 1% باقیمانده در خون، ماهیچه ها و مایع درون سلول های ما یافت می‌شود.

چرا کلسیم مهم است؟

کلسیم به عنوان برترین ماده معدنی ماکرو در استخوان ها، نقش مهمی در ساخت استخوان های قوی دارد. این نه تنها یک جزء ساختاری اولیه اسکلت است بلکه به طور گسترده در بافت نرم توزیع می‌شود. در آنجا کلسیم در فعالیت های عصبی عضلانی، آنزیمی، هورمونی و حتی سایر فعالیت های متابولیکی نقش دارد. میزان کلسیم توصیه شده در رژیم غذایی برای گروه های سنی مختلف شامل موارد زیر است:

• 0-6 ماه: 200 میلی گرم
• 7 تا 12 ماه: 260 میلی گرم
• 1-3 سال: 700 میلی گرم
• 4 تا 8 سال: 1000 میلی گرم
• 9 تا 13 سال: 1300 میلی گرم
• 14 تا 18 سال: 1300 میلی گرم 
• 19 تا 50 سال: 1000 میلی گرم
• 51-70 سال: 1000 میلی گرم
• 71+ سال: 1200 میلی گرم

مصرف روزانه و جذب مناسب کلسیم برای حفظ سلامت مطلوب ضروری است. جذب کلسیم به نیاز بدن به کلسیم و مقدار کلسیم موجود در غذاهای خورده شده بستگی دارد. شما می‌توانید با خوردن انواع غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر و سایر محصولات لبنی، سبزیجات سبز، برگ دار، غذاهای دریایی، آجیل و لوبیا خشک کلسیم کافی دریافت کنید. آب پرتقال، غلات صبحانه، نان و سایر محصولات غنی شده نیز حاوی کلسیم هستند. کلسیم بالای رژیم غذایی برای رشد و تشکیل استخوان حیاتی است.

کمبود کلسیم چیست؟

این وضعیتی است که در نتیجه مقادیر ناکافی کلسیم در بدن ایجاد می‌شود و اغلب به دلیل مصرف سطوح ناکافی کلسیم در رژیم غذایی در مدت زمان طولانی رخ می‌دهد. کمبود ویتامین D، فسفر و منیزیم که همگی به جذب کلسیم کمک می‌کنند، می‌تواند باعث کمبود کلسیم در رژیم غذایی شود. به طور کلی دو نوع کمبود کلسیم وجود دارد:

کمبود کلسیم در رژیم غذایی: این وضعیت به دلیل دریافت ناکافی کلسیم ایجاد می‌شود که اغلب منجر به تخلیه ذخایر کلسیم در استخوان ها، نازک شدن و ضعیف شدن استخوان ها و پوکی استخوان می‌شود.

هیپوکلسمی: این وضعیت با سطح پایین کلسیم در خون مشخص می‌شود و اغلب به عنوان یک عارضه جانبی داروها مانند دیورتیک ها، درمان های پزشکی برای بیماری هایی مانند نارسایی کلیوی یا پرکاری تیروئید رخ می‌دهد. هیپوکلسمی به دلیل مقدار ناکافی کلسیم در رژیم غذایی شما ایجاد نمی‌شود زیرا در صورت وجود چنین کمبودی بدن کلسیم را از استخوان ها بیرون می‌کشد تا سطح طبیعی کلسیم خون را حفظ کند تا عملکردهای حیاتی بدن مانند اعصاب، ماهیچه ها، مغز و قلب را انجام دهد. این کمبود مداوم کلسیم در نهایت می‌تواند منجر به نازک شدن استخوان‌ها و پوکی استخوان شود، زمانی که ذخایر کلسیم در استخوان‌ها جایگزین نشود.

علل کمبود کلسیم

1- مصرف ناکافی کلسیم:

مهمترین علت کمبود کلسیم عدم مصرف بهینه کلسیم در رژیم غذایی روزانه است. به دلیل سطوح پایین کلسیم در خون بدن شما مجبور است کلسیم مورد نیاز را از استخوان های شما برای انجام وظایف حیاتی بیرون بکشد. این سطوح کلسیم باید برای بازگشت کلسیم برای ساخت استخوان ها بازیابی شوند. زمانی که مقدار توصیه شده کلسیم را مصرف نکنید، باعث کاهش ذخایر کلسیم در خون و در نتیجه نازک شدن استخوان ها می‌شود.

2- کمبود ویتامین D، فسفر و منیزیم:

مواد مغذی مانند ویتامین D، منیزیم و فسفر جذب کلسیم را افزایش می‌دهند و بنابراین کمبود آنها می‌تواند منجر به کمبود کلسیم در رژیم غذایی شود. شیر و سایر محصولات غنی شده سرشار از ویتامین D، فسفر و منیزیم هستند. ویتامین D نیز با قرار گرفتن در معرض نور خورشید توسط پوست شما تولید می‌شود.

3- یائسگی:

یائسگی باعث کاهش سطح استروژن می‌شود. استروژن به حفظ کلسیم در استخوان ها کمک می‌کند. پس از یائسگی سطح استروژن کاهش می‌یابد و در نتیجه تجزیه استخوان و جذب کلسیم در استخوان افزایش می‌یابد.

4- سن:

با افزایش سن بدن ما در جذب کلسیم غذاها کمتر کارآمد می‌شود. بنابراین افراد مسن به مقادیر بیشتری کلسیم نیاز دارند.

5- سوء جذب:

جذب مناسب کلسیم برای انجام عملکردهای حیاتی بدن ضروری است. با این حال برخی از مواد می‌توانند در جذب کلسیم اختلال ایجاد کنند.

مصرف بیش از حد چربی، پروتئین یا قند همراه با کلسیم منجر به تشکیل یک ترکیب نامحلول می‌شود که قابل جذب نیست.
کمبود ویتامین D یا دریافت بیش از حد فسفر و منیزیم نیز بر جذب کلسیم تأثیر منفی می‌گذارد. مقدار زیادی اسید فیتیک موجود در غلات بدون خمیرمایه نیز می‌تواند جذب کلسیم را مهار کند.

کلسیم برای جذب مناسب به نوعی اسید نیاز دارد. در غیاب چنین اسیدی، این ماده معدنی نمی‌تواند حل شود و از این رو نمی‌تواند در صورت نیاز بدن مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این ممکن است در بافت ها یا مفاصل ایجاد شود و باعث اختلالات متعدد شود. داروهایی مانند کافئین، دیورتیک ها، اسیدهای چرب، فیبر اگزالات، گلوکوکورتیکوئیدها، فلوراید، میلانتا و تیروکسین نیز بر جذب کلسیم تأثیر می‌گذارند.

6- کم کاری پاراتیروئید:

غدد پاراتیروئید در گردن به حفظ و تنظیم ذخیره کلسیم و فسفر در بدن کمک می‌کنند. عملکرد نامناسب این غدد می‌تواند باعث تجمع آنها شود. کم کاری پاراتیروئید با سطوح پایین هورمون پاراتیروئید مشخص می‌شود که منجر به کمبود کلسیم می‌شود.

7- شرایط پزشکی:

برخی از سرطان ها مانند سرطان سینه و پروستات می‌توانند منجر به کمبود کلسیم شوند. پانکراتیس یعنی التهاب لوزالمعده و سپسیس یا عفونت خون مسئول کاهش سطح کلسیم خون هستند.

8- داروها:

برخی از روش‌های جراحی مانند برداشتن معده و همچنین داروهایی مانند دیورتیک‌ها و شیمی‌درمانی می‌توانند بر جذب کلسیم تأثیر منفی بگذارند و منجر به کاهش سطح خون شوند.

9- نارسایی کلیه:

اسید اگزالیک موجود در شکلات، اسفناج، چغندر، لوبیا سویا، بادام، بادام هندی، کلم پیچ و ریواس در ترکیب با کلسیم از جذب آن جلوگیری می‌کند و ترکیب نامحلول دیگری را تشکیل می‌دهد که ممکن است به سنگ کلیه و کیسه صفرا تبدیل شود.

اثرات کمبود کلسیم

برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود کلسیم هستند زیرا به مقادیر بیشتری کلسیم نیاز دارند. در زیر برخی از اثرات کمبود کلسیم آورده شده است.

کودکان و نوجوانان:

کلسیم برای رشد و تکامل استخوان ها حیاتی است. در طول مرحله رشد، کودکان و نوجوانان به کلسیم اضافی برای حداکثر رشد استخوان نیاز دارند. کلسیم همچنین برای استحکام و توده استخوانی که در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق می‌افتد، مورد نیاز است. کلسیم به افزایش تراکم مواد معدنی استخوان در نوجوانان کمک می‌کند که خطر نازک شدن استخوان و ضعف در اواخر بزرگسالی را کاهش می‌دهد.

زنان یائسه:

زنان یائسه در طول پنج سال اول پس از یائسگی با سرعت زیادی از دست دادن استخوان را تجربه می‌کنند. این به دلیل کاهش تولید استروژن است که منجر به افزایش جذب استخوان و کاهش جذب کلسیم می‌شود.

افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز:

افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز قادر به هضم کامل لاکتوز، قند طبیعی موجود در شیر نیستند. در این شرایط مقدار لاکتوز از توانایی دستگاه گوارش فرد برای تجزیه لاکتوز بیشتر است. چنین افرادی نه به دلیل ناتوانی در جذب کلسیم بلکه به دلیل پرهیز از محصولات لبنی در معرض خطر بیشتری برای کمبود کلسیم هستند.

زنان حامله:

بارداری مرحله ای است که نیاز به کلسیم افزایش می‌یابد زیرا کلسیم اضافی برای رشد اسکلتی جنین مورد نیاز است. زنان باردار بیشتر از کمبود کلسیم رنج می‌برند و باید با مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D نیاز خود را برآورده کنند.

گیاهخواران و وگان ها:

گیاهخواران بیشتر در معرض خطر کمبود کلسیم هستند زیرا آنها غذاهای گیاهی حاوی اگزالیک و اسید فیتیک، ترکیباتی که در جذب کلسیم اختلال ایجاد می‌کنند، بیشتر می‌خورند. وگان ها نیز به دلیل عدم مصرف لبنیات در معرض خطر کمبود قرار دارند. آنها باید مقادیر کافی از منابع غیر لبنی کلسیم را نیز در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانند.

علائم کمبود کلسیم

علائم کمبود کلسیم در مراحل اولیه قابل مشاهده نیست اما با پیشرفت این بیماری، علائم زیر نشانه های کمبود کلسیم است.

1- گرفتگی عضلات:

گرفتگی عضلات یکی از علائم اولیه کمبود کلسیم است. درد عضلانی در ران ها، بازوها و زیر بغل هنگام حرکت و راه رفتن رخ می‌دهد. این نوع گرفتگی ها بیشتر در شب اتفاق می‌افتد.

2- خشکی پوست و ناخن های شکننده:

کمبود کلسیم در پوست و ناخن های شما قابل مشاهده است. کمبود کلسیم پوست شما را خشک و ناخن های شما را ضعیف و شکننده می‌کند. استخوان ها و ناخن های ما به شدت تحت تاثیر کمبود کلسیم قرار می‌گیرند.

3- بلوغ دیررس و علائم PMS:

علائم دیررس بلوغ در دختران نوجوان نیز از علائم کمبود کلسیم است. همچنین ممکن است سایر مشکلات قاعدگی مانند گرفتگی یا تغییر در جریان قاعدگی را تجربه کنند.

4- پوسیدگی دندان:

کلسیم یکی از اجزای مهم دندان های ما است و کمبود آن روی دندان ها نیز تاثیر می‌گذارد و دندان های شما ممکن است شروع به زرد شدن و پوسیدگی کنند. کمبود کلسیم در دوران کودکی می‌تواند منجر به تاخیر در شکل گیری دندان شود.

5- شکستگی های مکرر استخوان:

کمبود کلسیم می‌تواند استخوان های شما را ضعیف کند و در نتیجه باعث شکستگی مکرر شود. بنابراین اگر چندین شکستگی کوچک استخوان یا شکستگی کامل استخوان را تجربه کردید، باید میزان کلسیم را در رژیم غذایی خود ارزیابی کنید زیرا این یک علامت هشدار است.

6- بی خوابی:

افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی خود مصرف نمی‌کنند دچار کم خوابی می‌شوند. در موارد خاص ممکن است به دلیل کمبود به خواب بروند اما نمی‌توانند خواب رضایت بخش و عمیق داشته باشند.

بیماری های ناشی از کمبود کلسیم

کمبود کلسیم زمانی که درمان نشود می‌تواند منجر به چندین مشکل سلامتی شود. سطح ناکافی کلسیم با بیماری های زیر مرتبط است:

1- پوکی استخوان:

پوکی استخوان وضعیتی است که در آن استخوان‌ها مواد معدنی را سریع‌تر از بدن شما می‌توانند جایگزین کنند. این باعث می‌شود استخوان ها شکننده شوند. آنها در برابر تنش های معمولی مقاومت کمتری دارند و در معرض خطر شکستگی بیشتری قرار دارند. این بیماری در افراد مسن به ویژه زنان شایع است.

2- بیماری های قلبی عروقی:

برخی مطالعات نشان داده اند که دریافت کلسیم کافی ممکن است از بیماری قلبی و سکته محافظت کند. بنابراین کمبود کلسیم می‌تواند خطرات قلبی عروقی ایجاد کند.

3- فشار خون بالا:

مصرف توصیه شده کلسیم در رژیم غذایی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را کاهش دهد. رژیم غذایی حاوی لبنیات بدون چربی و کم چرب، میوه ها و سبزیجات می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.

4- سرطان:

برخی مطالعات ثابت کرده اند که کمبود کلسیم می‌تواند منجر به سرطان روده بزرگ یا راست روده شود و خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد. مکمل های کلسیم یا رژیم غذایی سرشار از کلسیم می‌توانند از این عارضه پیشگیری کنند.

راه های درمان کمبود کلسیم

درمان کمبود کلسیم برای جلوگیری از مشکلات سلامتی طولانی مدت و حفظ استخوان های قوی ضروری است. برخی از روش های درمانی عبارتنداز:

1- تغییرات رژیم غذایی:

مراحل اولیه کمبود کلسیم را می‌توان با افزایش مصرف غذاهای غنی از کلسیم درمان کرد. همچنین برای افزایش جذب کلسیم باید غذاهای غنی از ویتامین D مصرف کنید. با این حال غذاهایی که سرشار از ویتامین D و کلسیم هستند نیز می‌توانند سرشار از چربی اشباع شده و چربی ترانس باشند. برای به حداقل رساندن خطرات دیگر مانند کلسترول بالا و بیماری قلبی، توصیه می‌شود گزینه های کم چربی و بدون چربی را انتخاب کنید.

2- مکمل های کلسیم:

اگر قادر به دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی نیستید، پزشک ممکن است مصرف مکمل های کلسیم را به شما پیشنهاد دهد. این مکمل ها به صورت مایع، قرص و جویدنی موجود هستند. آنها برای درمان شرایطی که می‌توانند باعث هیپوکلسمی شوند استفاده می‌شوند. با این حال آنها باید فقط تحت نظارت پزشک مصرف شوند زیرا مصرف بیش از حد می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد.

3- تزریق:

اگر تغییر رژیم غذایی و مکمل ها نتایج مطلوب را به همراه نداشته باشد، پزشک ممکن است با تزریق منظم کلسیم، سطح کلسیم شما را تنظیم کند.